De karikatuurbenadering

Beste Jaap,

Ik ben het helemaal met je eens, een beetje minder in de overtuigstand is relaxter en leuker. Maar dat geldt niet alleen die overtuigers. Ik word er in ieder geval zelf ook een stuk leuker van als ik niet zo’n hypertype tegenover me heb. Omdat ik het gevoel heb dat ik meer mezelf mag zijn en niet onmiddellijk – en graag ook perfect – aan andermans hijgerige, inspirerende, overtuigende verwachtingen hoef te voldoen. Ik kan me zo voorstellen dat als ik dat heb, dan heel veel andere mensen dat ook hebben.

Jij schreef hoe we de prutterige werkelijkheid in de overtuigstand versimpelen. Ik denk dat het eigenlijk nog wat erger is. Ik denk dat we steeds minder goed met prutterige werkelijkheden om kunnen gaan. We willen prototypische werelden die snel en makkelijk communiceerbaar zijn. We maken een karikatuur van de wereld om ons heen. Ik vraag me zelfs af of er niet sprake is van een hele benadering: de karikatuurbenadering.

Hoe vaak worden mensen in de media niet karikaturaal geportretteerd? Vrijwel iedereen die nieuws is (Baudet in het bijzonder, maar die is ook een karikatuur van zichzelf) moet passen in een frame en het niet te ingewikkeld maken. Is er iets aan de hand, dan moet het in een oneliner geduid kunnen worden. Betrokkenen moeten niet teveel tegengestelde eigenschappen vertonen want dan past het niet meer in het beeld dat wordt neergezet. Als je iemand nuance ziet aanbrengen, dan springen journalisten daar bovenop met kritische vragen die passen in het frame dat ze willen neerzetten. Sterker nog, het frame bepaalt vaak de vragen die de journalist stelt!

Wij bepleiten in organiseren en veranderen vaak een onderzoekende houding. In de journalistiek zie ik hem weinig.

Jouw bestuurders worden in een rare overtuigmal gezet. Ze worden marionet van een overtuiging over overtuigen. Net als publieke figuren in het nieuws marionetten worden van het frame waar ze aan moeten voldoen. Net als burgers als marionet moeten voldoen aan de participatiesamenleving, de neoliberale vrije-keuzemaatschappij of de ratrace in organisaties.

Dat heeft een risico, want met een karikatuur kan ik mij veel minder vereenzelvigen dan met medemensen. Slavernijverleden, zwarte-pietendiscussie, vreemdelingen/vluchtelingen: hoe moeten we ooit begrip voor elkaar krijgen als we alleen een karikaturaal debat voeren?

Hoe moeten we ooit een participatiesamenleving bouwen als diversiteit en verschillen te moeilijk zijn om mee te werken? Als de participatiesamenleving vooral vorm krijgt op het meest eenvoudige prototype? Dan vallen mensen uit het arbeidsproces omdat werk topsport is geworden, maar niet iedereen topsporter is. Dan is er voor veel ouderen of jeugd geen passende zorg omdat ze niet passen in de mal van het prototype participatiesamenleving dat we nastreven.

Ik begin behoorlijk genoeg te krijgen van die karikatuurbenadering. Ik werk en leef met mensen. Leuke mensen, imperfecte mensen, prutsende mensen, ingewikkelde mensen, mensen die mooie dingen willen doen en daar hun best voor doen, mensen die met elkaar hun best doen om er wat van te maken. Mensen zijn leuk. Ik wil dat de media mij die mensen laat zien. Daar wordt de wereld mooier van. Niet van die karikaturen.

Groet, Leike