Beste Leike,
Breek me de bek niet open. De keren dat ik te maken krijg met onhaalbare planningen
zijn nauwelijks te tellen. Tijd om even stil te staan bij wat dit nu eigenlijk voor vraagstuk
is of waar het vandaan komt, is er vaak niet. Tijd om een beetje een zorgvuldig proces in
te richten blijkt vaak al verlopen voor je erbij werd gehaald. Heel bijzonder. En vaak ook
behoorlijk onzorgvuldig.
Ik vraag me af waar dat nou vandaan komt. Gaat de tijd gewoon sneller omdat wij ouder
worden (zoals Douwe Draaisma zo mooi beschrijft)? Gaat de kloktijd van de geschiedenis
sneller doordat we real time weten wat er elders gebeurt en we dus ook sneller kunnen
reageren? Komt het door de snelheid van de e-mail en alle elektronische media
waardoor instant-antwoorden de norm worden? En laten we steeds meer aan de markt
over waardoor concurrentie en rat-race ook voor de publieke zaak de norm worden? Is
tijd immers niet een van de belangrijkste concurrentiefactoren geworden (“vandaag
besteld, morgen in huis”). Worden we gewoon ongeduldiger? Haast lijkt de norm te zijn geworden.
Het fijne van het woord ‘haast’ is dat het soms de vinger op de zere plek legt en tegelijk
laat weten dat deze spoed zelden goed is. Heel anders dan het woord ‘urgentie’: een
begrip dat juist in managementland heel erg adequaat klinkt. “Fijn, men voelt de
urgentie!”. John Kotter heeft het ongeveer tot het middelpunt van zijn verandertheorie
gemaakt. Het is leuk om te googelen op management en urgentie (urgentie=goed) en
management en haast. Bij de laatste komt al snel stress om de hoek kijken, iets wat je
niet wilt. Urgentie klinkt goed dus, maar is ook te relativeren. Ten opzichte van ‘belangrijk’
bijvoorbeeld. Dwight D. Eisenhower, de generaal en latere president van de VS, ontwierp
ooit een eenvoudige matrix waarin hij belangrijke zaken onderscheidde van urgente.
Zijn idee is dat wat urgent is, niet altijd ook belangrijk is, en dat als je steeds de urgente
dingen doet, je mogelijk niet meer aan de belangrijke dingen toekomt. Ik gebruik wel
eens als voorbeeld dat je eigen professionele ontwikkeling zelden urgent is, maar wel
heel belangrijk. De telefoon opnemen (met een onbekend nummer) voelt daarentegen
vaak behoorlijk urgent, maar van het belang weet je nog niks als je er wel al je tijd in
stopt..
Nu is onthaasten vaak ook niet zo simpel. Niet alleen managers lijken altijd haast te
hebben, ook medewerkers “willen nu wel eens weten waar ze aan toe zijn”. De
onbekendheid met de toekomst wordt hetzelfde als onzekerheid daarover en dat wordt
weer gelijkgesteld met onzekerheid over het eigen bestaan. Met de bekende paradox of
het heel snel kan, heel zorgvuldig en met heel veel betrokkenheid van hen die zekerheid
willen.
We hadden ooit een minister, Margreet de Boer, die het woord ‘onthaasten’ muntte. Ik
weet nog dat het velen aansprak. Nu hoor je het haast niet meer. Ik denk dat het begrip
nog niet urgent genoeg was.
Groet, Jaap